 | ||
 |
||
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
 |
||
Coffeeshop Downtown
Kunst en keuken
Coffeeshop Downtown was meer dan een koffiezaak - al van begin af aan is er ook kunst te zien geweest. Het was namelijk een voorwaarde van de oorspronkelijke verhuurder, de stichting Diogenes, dat er op z'n minst exposities in het pand gehouden moesten worden, die bovendien in Het Parool moesten worden aangekondigd.
Zodoende weten we dat onder meer de volgende exposities plaatsvonden:
- Mei 1970: werk van Gaby Lijnkamp-Warris
- Juni 1970: surrealistische schilderijen en tekeningen van Hans Kanters
- Februari 1971: grafisch werk van Saskia Hoogstraate
- Febr/maart 1972: collages van de Spaanse kunstenaar Pedro Grifol
- Augustus 1972: surrealistische pentekeningen van Jacoba Haas
- Juni 1970: surrealistische schilderijen en tekeningen van Hans Kanters
- Februari 1971: grafisch werk van Saskia Hoogstraate
- Febr/maart 1972: collages van de Spaanse kunstenaar Pedro Grifol
- Augustus 1972: surrealistische pentekeningen van Jacoba Haas
Aanvankelijk fungeerde het zogeheten onderhuis, waar tegenwoordig de keuken is, als speciale expositieruimte. Voor menig jonge kunstenaar die in Downtown exposeerde was dit een eerste stap naar grotere bekendheid.
Dat bleek meteen al bij Hans Kanters die als tweede in de nieuw zaak exposeerde: alle acht schilderijen en de reeks tekeningen die in juni 1970 van hem in Downtown te zien waren werden door een bankier voor maar liefst 10.000,- gulden in één keer opgekocht.
Frits Blaauw en Fokke IJsinga in Downtown, begin jaren '70
(foto: Downtown Magazine Jubileumuitgave)
Appeltaarten
In het onderhuis, waar tegenwoordig de keuken is, waren in de tijd van Fokke en Frits wat zitjes. In de hoek rechtsachterin stond een oventje, waar Frits elke zondag zo'n 15 tot 20 appeltaarten bakte, naar recept van zijn moeder.
Deze appeltaarten werden al gauw legendarisch, niet alleen voor bij de koffie, maar ook werden regelmatig complete taarten besteld. Zo stonden er op een zondag, vlak voor sluitingstijd, ook een keer een heel aantal Duitse jongens in de zaak die appeltaarten mee wilden nemen.
Advertentie uit 1998 voor de
appeltaarten van Downtown
Wat later werd in het onderhuis ook een groot bed neergezet en werden er gordijntjes voor de zijramen gehangen. Volgens de legende kwam er toen ook een Amerikaanse jongen in een veel te strak broekje de weg vragen. "Ga hier maar even naar beneden" zouden Fokke en Frits toen hebben gezegd en wezen hem naar de expositieruimte. De daar aanwezige jongens grepen dit buitenkansje toen met alle mogelijke handen aan. Gekscherend werd gesproken van de eerste darkroom van Amsterdam.
Warm eten
Pas toen rond 1980 de regels minder streng werden mocht in het onderhuis een keuken geïnstalleerd worden. Sindsdien kon men vanaf 18.00 uur in Downtown ook terecht voor een warme maaltijd. Het menu was eenvoudig, maar gevarieerd, het eten uitstekend en toch niet duur. In 1983 werd de keuken van Downtown dan ook lovend besproken in de rubriek "restaurant van de week" in Het Parool:
Artikel over Coffeeshop Downtown in Het Parool, 5 oktober 1983
Klik voor een vergroting!
De koks
Lange tijd was de keuken van Downtown het domein van Maarten de Koning. Begin jaren negentig werd hij daar geassisteerd door Han Priem, die echter al op 32-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van aids.
Sinds 1995 werkte ook Edwin de Vega in de keuken, tot hij in het jaar 2000 de pachter van Downtown werd. Maarten de Koning bleef nog de vaste kok tot een hartaanval hem tot stoppen dwong; hij overleed op 13 augustus 2019 aan longkanker.
Edwin de Vega achter de bar van Downtown
Grote getallen
Volgens een overzichtje in de Downtown Magazine jubileumuitgave uit het jaar 2000 zouden er in de 30 jaar sinds de opening maar liefst 197.100 gasten in Downtown zijn geweest, die in totaal 812.750 liter koffie, thee of frisdrank hebben gedronken en een 3,2 kilometer hoge toren van appeltaarten gegeten hebben.
Bovendien gingen er zo'n 2 miljoen sneetjes brood voor tosti's, omeletten en uitsmijters door, belegd met 32.850 kilo kaas, 25.180 kilo ham en een slordige 650.000 eieren!
De keuken van Downtown in 2011
Trendy
Voor aparte tafeltjes was in het kleine pand nauwelijks ruimte, maar dat wordt goedgemaakt door de knusse banken rondom de leestafel beneden en twee kleine, oorspronkelijk ronde tafeltjes boven. Tesamen met de lichte inrichting en de kunstwerken liep deze inrichting eigenlijk al een beetje vooruit op de later zo hippe loungebars.
Zo oerhollands als het pand is, zo exotisch waren (en zijn) vaak de jongens van de bediening. Deze werden vroeger soms zelfs "van Schiphol gepikt" om bij wijze van vakantiewerk in Downtown wat bij te verdienen en daarna weer naar hun eigen land terug te keren - niet zelden heel wat ervaringen rijker.
Exposities
Nadat het onderhuis tot keuken was verbouwd, verhuisden de kunstexposities naar de muren van de vroegere opkamer erboven. De toen maandelijks wisselende exposities werden vaak georganiseerd in samenwerking met diverse galeries. Toen Frans en Guus in 1981 de April openden, werden zulke exposities in beide zaken tegelijk gehouden:
Advertentie voor een expositie van Evert Ploeg
in Downtown en April (1983)
(ontwerp: Gerritjan Deunk)
In de April verdwenen de tentoonstellingen van kunst geleidelijk aan, maar in Downtown is tot op de dag van vandaag grafisch en fotografisch werk van regelmatig wisselende kunstenaars te zien:
Kunstexpositie aan de muren van de opkamer in 2008
in Coffeeshop Downtown, september 2008
Downtownposter
Kunst werd in Downtown niet alleen geëxposeerd, maar ook ingezet voor de publiciteit. Als eerste publiciteitscampagne werd al eind 1979 door de destijds befaamde kunstenares Milou Hermus een speciale poster voor Downtown gemaakt.
Op deze poster in de voor haar zo kenmerkende stijl zijn links medewerker Frans Mik en rechts een uitdagend liggende, maar onbekende vrouwspersoon afgebeeld. In het midden staat links Guus Silverentand en zit rechts Frans Monsma. Met het oog op de verkoop werd uiteindelijk besloten hen niet helemaal levensecht af te beelden.
Deze poster werd op een feestelijke avond in het voorjaar van 1980 gepresenteerd en kon in Downtown gekocht worden. Uiteindelijk zijn er enkele tienduizenden van verkocht. Van de poster werden bovendien ansichtkaarten gemaakt, die bij wijze van relatiegeschenk gratis werden weggegeven.
De Downtown-poster van Milou Hermus uit 1979
met geheel links medewerker Frans Mik, linksmidden
Guus Silverentand en rechtsmidden Frans Monsma
(klik erop voor een vergroting!)
De poster werd direct een enorm succes. Hij was uitermate gewild als interieurdecoratie bij mensen thuis, maar ook op allerlei openbare plaatsen, bijvoorbeeld voor etalages van grote winkels zoals De Bijenkorf, of voor op de achtergrond van reclamefoto's.
Ook vond hij gretig aftrek bij buitenlandse toeristen en werd een keer afgedrukt in het Amerikaanse homoblad Blueboy. Uiteraard hing hij ook in de Coffeeshop zelf, aan de wand van de toilet/trapopgang:
Guus Silverentand staande naast zijn
evenbeeld op de Downtown-poster
(foto: Studio FSR/Riejo)
Na jarenlange afwezigheid, en bijna in vergetelheid te zijn geraakt, kwam de Downtownposter weer terug ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van Downtown in 2010. Net zoals het geval was bij de onthulling van de poster in 1980, werd ook op de 40e verjaardag, 28 april 2010, de poster weer boven de deur van de zaak gehangen:
De Downtownposter hangt weer boven de deur,
30 jaar na de onthulling in 1980 (inzet)
Art Unlimited
De Downtownposter en bijbehorende ansichtkaarten werden uitgegeven door Art Unlimited aan de Prinsengracht, dat vooral bekend is van de kunstkaarten bij musea. Hier zijn zowel de poster als de ansichtkaarten nog steeds verkrijgbaar. Art Unlimited gaf in 1981 bovendien een luxe ansichtkaart met een foto van Coffeeshop Downtown zelf uit:
Buitenkunst
Andere vormen van kunst zijn tenslotte een zwartmetalen medaillon met twee zoenende mannen naast de zij-ingang van het pand en een beeld van een naakte jongeman, liggend op het platte dak van het pothuisje.
Dit beeld van 250 kilo is van de hand van kunstenares Ankie Bijlsma en werd hier in 1988 geplaatst, op initiatief van de toen nieuw aangetreden pachter Mick Pedroli.* Ergens begin jaren '90 werd het deels vernield:
Kunst aan de zijgevel van Downtown, mei 2020
(klik ter vergroting)
> vervolg: Downtown Magazine

